Με τον όρο επιθετικότητα, ορίζονται οι ενέργειες που αποσκοπούν να προκαλέσουν πόνο, ζημιά ή άγχος στους άλλους. Η επιθετικότητα υφίσταται όταν γίνεται ηθελημένα, με εχθρική διάθεση και πρόθεση να προκληθεί ζημιά.
Στην πρώτη παιδική ηλικία, λοιπόν, ένα από τα επιτεύγματα του παιδιού είναι ότι αρχίζει να κατανοεί και να ελέγχει την έκφραση των συναισθημάτων του σε διάφορες καταστάσεις. Τα πράγματα, όμως, δυσκολεύουν, όταν οι συνθήκες απαιτούν από το παιδί να διαχειριστεί τα αρνητικά του συναισθήματα, όπως π.χ. τον θυμό του. Τότε, ουσιαστικά νιώθει να ματαιώνεται ένας πιθανός στόχος του και το αποτέλεσμα είναι η έκφραση επιθετικότητας από μέρους του.
Στην ηλικία αυτή υπάρχουν δύο είδη επιθετικότητας: Η εχθρική επιθετικότητα, που έχει σκοπό να πληγώσει το θύμα σωματικά ή με άλλο τρόπο και η συντελεστική επιθετικότητα, που αποσκοπεί στο να πληγώσει τον άλλο, χωρίς την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου.
Από που προέρχεται, όμως, η επιθετικότητα; Είναι ένα ενδογενές χαρακτηριστικό του ανθρώπου, με το οποίο αυτός γεννιέται ή επέρχεται ως αποτέλεσμα των βιωμάτων και της ανατροφής του;
Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά είναι πολυδιάστατη. Ο Lorenz, ο Freud και ο Δαρβίνος υποστηρίζουν ότι το ένστικτο της επιθετικότητας είναι ενδογενές και συμβάλλει στην επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Άλλοι θεωρητικοί πάλι, πιστεύουν πως η επιθετική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα του θυμικού των παιδιών και προκαλείται ως φυσική αντίδραση στην εσωτερική ψυχολογική ένταση που αισθάνονται.
Υπάρχει και μια τρίτη άποψη, πως η επιθετικότητα είναι το αποτέλεσμα της συντελεστικής αντίδρασης, που λειτουργεί ως μέσο για να εισπράξουμε μια αναμενόμενη αμοιβή ή είναι μιμητική αντιγραφή ενός επιθετικού προτύπου. Φυσικά, πρέπει να γίνει αναφορά και στον ρόλο που διαδραματίζει η κουλτούρα στην έκφραση της επιθετικής συμπεριφοράς, καθώς και οι συναισθηματικοί και γνωστικοί παράγοντες.
Ολοκληρώνοντας, υπάρχουν πολλοί λόγοι που προκαλούν την επιθετική συμπεριφορά. Πιθανότατα, σ ΄αυτό να συνδράμουν και οι γονείς που μπορεί να εφαρμόζουν τις αυστηρές ποινές ή, αντίθετα, την έλλειψη ελέγχου της επιθετικής συμπεριφοράς. Αν οι γονείς, όμως, δείχνουν αγάπη, κατανόηση και μια ελεγχόμενη «επιτρεπτικότητα», δίνοντας, ταυτόχρονα, επιλογές στο παιδί, χωρίς να επιβάλλονται απολυταρχικά, αυτό μαθαίνει να διαχειρίζεται καλύτερα το συναίσθημά του και εκπαιδεύεται, σιγά σιγά, σε κοινωνικά αποδεκτά μοτίβα διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης.
Σοφία Μπιτέρνα
