Το παιχνίδι διαδραματίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης, καθώς, μέσω αυτού, το παιδί εξερευνά τον κόσμο και το περιβάλλον γύρω του.
Τα παιδιά μπορούν, όχι μόνο να μάθουν για την επιστήμη και τα μαθηματικά μέσα από το παιχνίδι, αλλά και να αναπτύξουν σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες ενώ παίζουν. Μέσω του παιχνιδιού μαθαίνουν να επιλύουν προβλήματα, να λαμβάνουν αποφάσεις, να υποστηρίζουν τον εαυτό τους, να συνεργάζονται μεταξύ τους, να μοιράζονται πράγματα και κατακτούν δεξιότητες τις οποίες θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Η κοινωνιολόγος Mildred Parten Newhall ανέπτυξε μία θεωρία για τα στάδια του παιχνιδιού ως μέσο κοινωνικής ανάπτυξης των παιδιών, καθώς παρατήρησε ότι, όσο τα παιδιά μεγαλώνουν, βελτιώνουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες. Σύμφωνα με την Parten, υπάρχουν 6 στάδια ανάπτυξης του παιχνιδιού που προωθούν την κοινωνική ανάπτυξη:
- Ελεύθερο Παιχνίδι
Το πρώτο στάδιο είναι αυτό του ελεύθερου παιχνιδιού και παρατηρείται κατά τη βρεφική ηλικία, μεταξύ 0 και 2 ετών. Συγκεκριμένα, κατά αυτό το στάδιο, το παιδί δεν παίζει ακριβώς, αλλά παρατηρεί κυρίως το περιβάλλον γύρω του. Δείχνει να παράγει τυχαίες κινήσεις, χωρίς αντικειμενικό σκοπό, ενώ, παράλληλα, δεν φαίνεται να εμπλέκεται ενεργά με άλλους. Το στάδιο του ελεύθερου παιχνιδιού είναι σημαντικό, καθώς θέτει τα θεμέλια για την ανάπτυξη των πέντε υπόλοιπων σταδίων.
- Μοναχικό Παιχνίδι
Αυτό το στάδιο εμφανίζεται συνήθως στα μικρά παιδιά, ηλικίας 2 και 3 ετών. Κατά το μοναχικό παιχνίδι, το παιδί αρχίζει να παίζει μόνο του, ενώ, παράλληλα, δεν ενδιαφέρεται για τα άλλα παιδιά που μπορεί να κάθονται ή παίζουν δίπλα του. Ουσιαστικά, τα παιδιά διασκεδάζουν τους εαυτούς τους, χωρίς καμία άλλη κοινωνική συνδιαλλαγή. Παρά το γεγονός ότι το μοναχικό παιχνίδι μπορεί να ανησυχήσει τους γονείς, είναι απολύτως φυσιολογικό, καθώς επιτρέπει στα παιδιά να εξερευνήσουν ελεύθερα και να αποκτήσουν νέες προσωπικές δεξιότητες, συμπεριλαμβανομένων γνωστικών και κινητικών δεξιοτήτων. Το μοναχικό παιχνίδι επιτρέπει στα παιδιά να προετοιμαστούν για ένα πιο εξελιγμένο παιχνίδι με άλλους.
- Παιχνίδι Παθητικού Θεατή
Κατά το στάδιο αυτό, που παρατηρείται, συνήθως, μεταξύ 2 ½ και 3 ½ ετών, το παιδί είναι θεατής ενός παιχνιδιού που παίζουν άλλα παιδιά, χωρίς, όμως, να εμπλέκεται το ίδιο στη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Η μόνη εμπλοκή που μπορεί να δείξει, είναι το να συζητήσει ή να κάνει ερωτήσεις για το παιχνίδι. Το παιχνίδι του παθητικού θεατή επιτρέπει στα παιδιά να μάθουν περισσότερα για τον κόσμο, καθώς, όσο παρατηρούν, μαθαίνουν να αναγνωρίζουν κοινωνικούς κανόνες, τους διάφορους τρόπους ενός παιχνιδιού και τις διαφορετικές χρήσεις ποικίλων υλικών.
- Παράλληλο Παιχνίδι
Το παράλληλο παιχνίδι παρατηρείται στα παιδιά ηλικίας 2 ½ και 3 ½ ετών. Κατά αυτό το στάδιο, παίζουν το ένα δίπλα στο άλλο χωρίς, ωστόσο, να αλληλεπιδρούν άμεσα. Συνήθως, τα παιδιά παίζουν με παρόμοια παιχνίδια και, συχνά, μιμούνται το ένα το άλλο. Το παράλληλο παιχνίδι θεωρείται σημαντικό μεταβατικό στάδιο για την ανάπτυξη της κοινωνικής ωριμότητας, καθώς το παιδί μεταβαίνει από ένα κοινωνικά ανώριμο στάδιο μοναχικού παιχνιδιού, σε ένα κοινωνικά πιο ώριμο στάδιο συσχέτισης/συνδιαλλαγής και συνεργασίας με άλλους.
- Παιχνίδι συσχέτισης
Στο συγκεκριμένο στάδιο, το παιδί ηλικίας 3-4 ετών αρχίζει να εκδηλώνει μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο να παίζει με άλλα παιδιά, παρά στο ίδιο το παιχνίδι που παίζει, όπως γινόταν στο προηγούμενο στάδιο. Τα παιδιά μπορεί να μοιράζονται υλικά και να αλληλεπιδρούν, ωστόσο δεν συντονίζουν τις πράξεις τους μέσα στο πλαίσιο ενός μόνο θέματος και στην επίτευξη ενός κοινού στόχου. Το ενδιαφέρον για τα άλλα παιδιά που αναπτύσσεται κατά το στάδιο αυτό, τους επιτρέπει να αρχίσουν να αναπτύσσουν και να χρησιμοποιούν τις κοινωνικές τους δεξιότητες κατά την αλληλεπίδρασή τους, όπως την συνεργασία και την επίλυση προβλημάτων.
- Συνεργατικό παιχνίδι
Κατά αυτό το στάδιο, που παρατηρείται σε παιδιά ηλικίας 4 ετών και άνω, τα παιδιά ενδιαφέρονται, τόσο για τα παιδιά που συμμετέχουν στο παιχνίδι, όσο και για την δραστηριότητα στην οποία εμπλέκονται. Το συνεργατικό παιχνίδι απαιτεί υψηλά επίπεδα κοινωνικής ωριμότητας και ανεπτυγμένες οργανωτικές δεξιότητες, γι’ αυτό και είναι ασυνήθιστο σε παιδιά μικρότερης ηλικίας. Στο συγκεκριμένο στάδιο, τα παιδιά συμμετέχουν όλα μαζί σε μια μόνο δραστηριότητα και έχουν έναν κοινό στόχο, π.χ. να χτίσουν ένα σπίτι με τουβλάκια. Τα ομαδικά παιχνίδια, καθώς και τα παιχνίδια ρόλων, αποτελούν κάποια παραδείγματα του συγκεκριμένου σταδίου. Τα παιδιά αρχίζουν να συνεργάζονται, μοιράζονται ιδέες και παιχνίδια, ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες και γνωρίζουν τους ρόλους τους στο παιχνίδι. Μέσω του συνεργατικού παιχνιδιού, μαθαίνουν και ασκούν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο την ομαλή κοινωνικοποίησή τους.
Εν κατακλείδι, το παιχνίδι αποτελεί πηγή μάθησης και ανάπτυξης και προσφέρει πολλαπλά οφέλη σε όλους τους τομείς (γνωστικό, συναισθηματικό, σωματικό, κοινωνικό). Όσο τα παιδιά αναπτύσσονται, το παιχνίδι τους γίνεται πιο περίπλοκο και οδηγεί σε μεγαλύτερη αλληλεπίδραση με άλλους. Είναι απαραίτητο και σημαντικό για τα παιδιά, όσο και η εκπαίδευση. Ας δώσουμε, λοιπόν, χρόνο και χώρο στα παιδιά να παίξουν, καθώς με αυτόν τον τρόπο θέτουμε τα θεμέλια για τη μάθηση, την κοινωνικοποίηση και την καλή ψυχική τους υγεία.
