Βαγγέλης Ψαθάς: «Την Αποκριά η Νάουσα είναι μια οικογένεια»

vaggelis Οι απόκριες στη Νάουσα διαφέρουν από την υπόλοιπη Ελλάδα, εδώ αυτοί που τραβούν τα βλέμματα δεν είναι οι περίτεχνοι μασκαράδες που πετάνε σερπαντίνες και χορεύουν έξαλλα στα bar και τις καφετέριες, στη Νάουσα αυτό που μετράει ακόμη είναι η «ψυχή».

Η ψυχή και η αντρειοσύνη που έχουν οι νεαροί άνδρες που χορεύουν στα μπουλούκια του εθίμου «Γενίτσαροι και Μπούλες». Αν και τα μάτια όλων μας είναι στραμμένα στα παλικάρια που τινάσσονται χτυπώντας τις πάλες τους στον αέρα προκαλώντας ρίγη συγκίνησης, αυτοί που έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης και δίνουν το έναυσμα για τον χορό είναι οι σπουδαίοι οργανοπαίκτες που συνοδεύουν τα μπουλούκια. Ανάμεσα σε αυτούς και ο Βαγγέλης Ψαθάς.

Γιος του αείμνηστου Αντώνη Ψαθά και εγγονός της μυθικής μορφής για την μουσική της Νάουσας, του επίτιμου Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Μακεδονίας στο τμήμα μουσικής επιστήμης Βαγγέλη Ψαθά.

Με τον Βαγγέλη Ψαθά είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει το inaoussa.gr λίγες ημέρες πριν την αποκορύφωση του εθίμου των Γενίτσαρων και της Μπούλας την δεύτερη Κυριακή της Αποκριάς. Ο Βαγγέλης Ψαθάς εκτός από ένας εξαιρετικός καλλιτέχνης, είναι και ένας συμπαθέστατος άνθρωπος που με τον χαρακτήρα και την συμπεριφορά του έχει καταφέρει να κερδίσει τις καρδιές όλων των ανθρώπων που συναναστρέφονται μαζί του.

Πότε ήταν η πρώτη σου επαφή με την Αποκριά και πως έγινε αυτή;

Η πρώτη μου επαφή έγινε το 1993, όταν στα 11 μου χρόνια ξεκίνησα να παίζω. Έχω ακόμα την πρώτη φωτογραφία από τότε που μου είχε τραβήξει ο πρώην πρόεδρος κ. Ζαχαριάδης. Η βάση της ενασχόλησης μου με το έθιμο είναι ο παππούς (Βαγγέλης Ψαθάς) και ο πατέρας μου (Αντώνης Ψαθάς), τον οποίο είχα και έχω πάντα δίπλα μου, ήταν ο δάσκαλος μου και σε αυτόν οφείλω τα πάντα. Ήταν ένας τρομερός δάσκαλος για εμένα, με απίστευτη υπομονή και επιμονή μου δίδαξε την τέχνη. Ήμουν πάντα σε πρόγραμμα εντατικής διδασκαλίας, κάθε ημέρα από το πρωί μέχρι το βράδυ. Κάθε φορά που «βγαίνω» τις απόκριες το κάνω για αυτόν πλέον. Από την στιγμή που έφυγε ο πατέρας μου από την ζωή, αποφάσισα να κάνω τα πάντα όπως θα το ήθελε και αυτός. Έχω παρατηρήσει πως ακόμα και το παίξιμο μου έχει αλλάξει από τοτε που είχα μαζί τον πατέρα μου και τώρα που έχει φύγει. Προσπαθώ να εφαρμόσω όσα αυτός μου είχε διδάξει, μέχρι που μαλώνω και με τον εαυτό μου, σκεφτόμενος ποιες θα ήταν οι «οδηγίες» του απέναντι μου. Πάντα με τον πατέρα μου ήμασταν μαζί, με είχε από δίπλα και με δίδασκε. Μέχρι το 2011 ήμουν ο μπαλαντέρ- ο βοηθός ανάμεσα στα μπουλούκια, έτρεχα από το ένα στο άλλο ώστε να ξεκουράσω τους άλλους, έτρεχα σε όλη την πόλη, να ξεκουράσω είτε στον ζουρνά είτε στο νταούλι. Όλο αυτό σε συνδυασμό με αυτά που έμαθα από τον πατέρα μου σε καθημερινή βάση με βοήθησαν πολύ. Η πρώτη φορά που πήρα από την αρχή μέχρι το τέλος πάνω μου το μπουλούκι ήταν μετά τον θάνατο του πατέρα μου. Μέχρι τότε εγώ συμπλήρωνα τον παππού και τον πατέρα μου. Μετά το Τριώδι έπαιρνα το μπουλούκι, κάθε χρόνο μου έδιναν την ευκαιρία να το έχω λίγο και παρά πάνω. Από την Πουλιάνα αρχικά, το Διοικητήριο μετά και πάει λέγοντας. Όταν υπήρχε ο Μάστορας, ο παππούς εγώ πάντα ήμουν πίσω του με σεβασμό. Είχα πάντα ένα απωθημένο να παίξω από την αρχή μέχρι το τέλος με τον πατέρα μου, δυστυχώς δεν κατάφερα να το πραγματοποιήσω.

Το 2000 που εντάχθηκα και εγώ στην παρέα των Ψαθάδων με τον παππού, τον πατέρα μου και τον θείο μου Δημήτρη, άρχισε σίγα σιγά να μου λέει και όχι να μου δείχνει πράγματα και ο παππούς μου.

«Ο παππούς μου είχε έναν ιδιαίτερο τρόπο να παίζει. Λιτό και γλυκό συνάμα. Απεχθανόταν τα πολλά τσαλίμια, δεν ήθελε να επιδεικνύεται. Ήταν αυστηρός, οξύθυμος αλλά ήξερε την αξία του και είχε ένα τρόπο να τον σέβονται όλοι με τη μουσική του. Είχε και ένα ελάττωμα, πλεονέκτημα, όπως θέλεις πες το. Δεν ήθελε να τον καταπιέζεις. Αν τον άφηνες ελεύθερο, μπορεί να σου έκανε παπάδες. Το καλύτερο παίξιμο του παππού μου δεν το άκουσα σε καμιά από τις παραστάσεις που δώσαμε στο εξωτερικό, ούτε στα ταξίδια που κάναμε σε όλη τη χώρα. Ήταν σε ένα σπίτι εδώ στη γειτονιά, σε ένα γλέντι βάφτισης, όταν μαζί με έναν από τους πρώτους γενίτσαρους του ’55, θυμήθηκε όλα όσα είχαν περάσει και έβγαλε από μέσα του όλη τη ψυχή του. Αφέθηκε ελεύθερος και έπαιξε τόσο ωραία που όλοι κλαίγαμε. Αφού εγώ που έπαιζα δεύτερος δίπλα του ήθελα να σταματήσω, να αφήσω κάτω τον ζουρνά και να του δώσω όσα λεφτά είχα πάνω μου!»

Μες στην πορεία των χρόνων πως βλέπεις εσύ τις αλλαγές στο έθιμο;

Έχουν αλλάξει λίγο τα πράγματα όσο περνούν τα χρόνια. Υπάρχουν παιδιά που ντύνονται γιατί το έχουν μεράκι και θέλουν πραγματικά να συνεχίσουν την παράδοση του εθίμου και δίνουν την ψυχή τους για αυτό. Αφήνουν τις δουλειές τους και έρχονται να συμμετάσχουν στο έθιμο και να το τιμήσουν με την παρουσία τους. Μια μικρή μερίδα μόνο το κάνει για να φανεί. Όσο κυλάει ο χρόνος βέβαια αλλάζουν και οι εικόνες που έχει ο καθένας από το έθιμο. Χάνονται τα βιώματα και οι μνήμες των παλιών όποτε αλλάζουν ίσως και τα δεδομένα. Εγώ από το 1993 έχω ακόμα εικόνες ανθρώπων να κλαίνε όταν πάμε από το σπίτι να πάρουμε στο μπουλούκι τα παιδιά τους. Θεωρώ πως τα νέα παιδιά θα πρέπει να είναι ενημερωμένα για το έθιμο και τις αρχές του. Δεν είναι καρναβάλι το έθιμο, να μην το κάνουν από αγγαρεία ή απλά για να πουν πως συμμετείχαν στο έθιμο.

Πως νιώθεις εσύ τα χαράματα της Κυριακής που ξεκινάς το μάζεμα του μπουλουκιού;

Είναι διαφορετική περίοδος για εμένα, είναι κάτι που το βιώνω από την αρχή του (αρκεί να έχει καλό καιρό). Την ημέρα εκείνη γίνομαι ένα με τον κάθε χορευτή που συμμετέχει στο μπουλούκι, βιώνω και εγώ όλη την διαδικασία πολύ έντονα. Άσχετα με το ότι ξυπνούν σε εμένα μνήμες και εικόνες του πατέρα μου, ζω μαζί με την κάθε οικογένεια την όλη διαδικασία. Ο οργανοπαίχτης γίνεται ένα με όλη την πόλη, τους χορευτές, τις οικογένειες, τους επισκέπτες. Και στην διαδρομή μέχρι τα Αλώνια μιλάω με τον κόσμο, νιώθω τα αισθήματα τους, αφουγκράζομαι τον καθένα ξεχωριστά. Αν και δεν μπορώ να δω τι γίνεται πίσω μου κατά την διάρκεια του μαζέματος νιώθω τον παλμό του κόσμου, των παλιών γενίτσαρων και των οικογενειών των παιδιών.

Ποια είναι οι σχέση σου με τους χορευτές των μπουλουκιών;

Με πολλούς από αυτούς μεγαλώσαμε μαζί, από μικρά παιδιά είμαστε μαζί. Οι παλαιότεροι που έχουν σταματήσει, βρίσκονται από πίσω αλλά υποστηρίζουνε με κάθε τρόπο δίπλα στο μπουλούκι. Είναι μεγάλη υπόθεση για εμένα να έχω την ηθική υποστήριξη και από τους χορευτές αλλά και από τον κόσμο που είναι γύρω από το μπουλούκι. Παρόλη την κούραση που μπορεί να έχεις μια ηθική υποστήριξη είναι απαραίτητη για να ξεπεράσεις την κούραση της ημέρας. Εγώ πάντα προσπαθώ να είμαι κοντά με τους χορευτές, αντιλαμβάνομαι την κούραση τους και προσπαθώ να τους δώσω ενέργεια ή να τους χαλαρώσω όταν το έχουν ανάγκη. Ο κάθε οργανοπαίκτης έχει την δική του συμπεριφορά απέναντι στους χορευτές. Αλλιώς ήταν ο παππούς αλλιώς εγώ, ήταν πειραχτήρι με τον τρόπου του, γινόταν ένα και με τα μικρά παιδιά. Εγώ προσπαθώ να είμαι όσο πιο κοντά μπορώ με τους χορευτές μικρούς και μεγάλους. Η διαδρομή είναι μεγάλη και κατά τη διάρκεια αυτής, δεν λείπουν τα καλαμπούρια και τα πειράγματα. Είμαστε μια οικογένεια εκείνη την ώρα. Ποτέ δεν βλέπω οικονομικά το έθιμο, δεν λογαριάζω ώρα, το κάνω γιατί το αισθάνομαι και το νιώθω βαθιά. Από το πρωί μέχρι το βράδυ δεν τρώω, θα προσπαθήσω να βάλω κάτι στο στόμα μου κάτι απλά για να κρατήσουν οι δυνάμεις μου. Δεν έχεις ώρα να ξεκουραστείς, να σταθείς να ξεκουράσεις τα πόδια σου πρέπει να είσαι εκεί από το πρωί μέχρι το βράδυ. Ακόμα και στα «Ψαράδικα» όλοι οι οργανοπαίκτες δεν κοιτούν να ξεκουραστούν αλλά να διορθώσουν τα καλάμια τους ώστε να έχουν τον καλύτερο δυνατό ήχο με το εργαλείο της δουλειάς τους.

Εγώ δεν το βλέπω επαγγελματικά το έθιμο, είμαστε μια παρέα, είμαστε μια οικογένεια που όλοι προσπαθούμε να δώσουμε τον καλύτερο μας εαυτό. Μπορεί να έχω πολλά πράγματα στο κεφάλι μου που να με απασχολούν αλλά εκείνη την ημέρα σβήνονται όλα.

Υπάρχουν νέα παιδιά που θέλουν να ακολουθήσουν τον δικό σου δρόμο;

Οι περισσότεροι το κάνουν για λόγους οικονομικούς ή απλά για να φανούν. Σίγουρα θα υπάρχουν και παιδιά που το θέλουν πραγματικά. Άλλο είναι να το αγαπάς και άλλο να το βλέπεις απλά ως επάγγελμα. Αν αποκτήσω δικά μου παιδιά θα προσπαθήσω να τους βάλω στο κλίμα των οργάνων, προς το παρόν έχω από κοντά τον ανιψιό μου που έχει και το όνομα του πατέρα μου.

Πόσο σημαντική είναι η συνεργασία σου με το νταούλι;

Είναι πολύ σημαντική η αρμονική συνεργασία με το νταούλι, εγώ επειδή τόσα χρόνια ήμουν με τον πατέρα μου, αποζητώ ακόμα τον ήχο του. Ο καθένας έχει τον δικό του τρόπο παιξίματος. Εγώ θέλω ένα καθαρό, ένα απλοποιημένο χτύπημα ώστε να μπορώ να ανταποκριθώ. Όπως ήταν ο παππούς μου έτσι ήταν και ο πατέρας μου, είχε το δικό του καθαρό χτύπημα στο νταούλι και ήταν μοναδικός. Αλλά πάντα προσπαθώ να βρω τον τρόπο επικοινωνίας με το νταούλι που συνεργάζομαι. Όταν γυρνάω στο σπίτι παρά την κούραση μου, παρακολουθώ όλα τα video ώστε να δω τα λάθη μου, να καταλάβω γιατί έχω διαφορετικό τρόπο παιξίματος, να βελτιωθώ ακόμα περισσότερο.