Έκθεση χειροποίητης κούκλας της Νίτσας και της Λίζας Ξανθοπούλου στη Νάουσα
Νίτσα Ξανθοπούλου: «Οι φορεσιές των ηρώων μας είναι έκφραση Λαϊκού Πολιτισμού, ο καθρέφτης της ψυχής, η συνέχιση της ζωής του Έθνους μας...»
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της 201ης Επετείου Ολοκαυτώματος της πόλης, ο Δήμος Ηρωικής Πόλης Νάουσας διοργανώνει έκθεση χειροποίητης κούκλας της Νίτσας και Λίζας Ξανθοπούλου, την οποία επιμελήθηκε η κα. Κλειώ Δημάση, Αρχιτέκτων Μηχανικός (με ναουσαίικη καταγωγή από τη μεριά της μητέρας της). Η έκθεση περιλαμβάνει κούκλες Ελλήνων ηρώων της Επανάστασης του 1821, αρματολών της περιοχής του Ολύμπου, καθώς επίσης και ηρώων της Επανάστασης και του Ολοκαυτώματος της Νάουσας.
Η έκθεση, που εγκαινιάστηκε την Πέμπτη 20 Απριλίου 2023, στην αίθουσα «Καμίνι» του Πολυχώρου Πολιτισμού «Χρήστος Λαναράς», θα διαρκέσει μέχρι την Κυριακή 30 Απριλίου 2023 και τις έχουν επισκεφτεί πολλοί Ναουσαίοι και σχολεία. Ώρες λειτουργίας: Παρασκευή - Κυριακή από τις 6 μ.μ. μέχρι τις 9 μ.μ. και Πέμπτη από τις 10 π.μ. μέχρι τις 2 μ.μ.
Το inaoussa συνάντησε την τις κυρίες Νίτσα Ξανθοπούλου και Κλειώ Δημάση και είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μαζί τους...
Κυρία Ξανθοπούλου, ποιο ήταν το έναυσμα για να ξεκινήσετε την δημιουργία της χειροποίητης κούκλας, καθώς και των φορεσιών;
Ν.Ξ.: Πρώτα απ’ όλα, ευχαριστώ θερμά το inaoussa για την τιμή που μου κάνει. Η μαγεία της λαϊκής τέχνης, άγγιξε την ψυχή μου από τις πρώτες παραδοσιακές φορεσιές,που δημιούργησα το 1986 κι αιτία να ξεκινήσω, ένα ταξίδι στην ιστορία μας γεμάτο συναισθήματα αγάπης,σεβασμού και θαυμασμού στην Παράδοση. Έχοντας την εμπειρία της κατασκευής παραδοσιακής φορεσιάς και παρακολουθώντας ένα σεμινάριο της φίλης μου Βαρβάρας Γκέκα το 2012, με θέμα την κατασκευή χειροποίητης κούκλας, κάνοντας παράλληλα και τη δική μου έρευνα, ήταν αναμενόμενο να ασχοληθώ με το παλαιότερο παιδικό παιχνίδι,την κούκλα.
Ποιες είναι οι μορφές που ζωντανεύουν μέσα από τις δημιουργίες σας και τι σας εμπνέει;
Ν.Ξ.: Οι πρώτες χειροποίητες κούκλες μου έχουν τοπική ταυτότητα, μετά από προσωπική έρευνα που έκανα στην περιοχή της Μηλιάς,του Λόφου, της Καρίτσας, της Λεπτοκαρυάς, της Νέας Εφέσου κ.α. Ακολούθησε μια παραγγελία από τον Πρόεδρο της Τοπικής Κοινότητας Μεθώνης Πιερίας κύριο Αντώνιο Μπούμπουρα, για τη δημιουργία Ευζωνικής φορεσιάς του τιμητικού αγήματος Ευζώνων, που υπηρέτησαν στην Προεδρική φρουρά κι έγιναν η αιτία να ασχοληθώ με τη φουστανέλα και κατ’ επέκταση με τους ήρωες του 21, όπως τον Κολοκοτρώνη,τον Αθανάσιο Διάκο, τον Καραϊσκάκη και άλλους. Έτσι, δημιούργησα μια θεματική ενότητα με χειροποίητες κούκλες, με πρόσωπα και φορεσιές ηρώων του 21,όπου ο καθένας τους έχει τη δική του ταυτότητα και ιστορία. Η έμπνευσή μου πηγάζει από τους αγώνες και τις θυσίες των ηρώων για την Ελευθερία της Πατρίδας μας.
Παρατηρούμε απίστευτες λεπτομέρειες στη δουλειά σας, που αποδεικνύουν το μεράκι των παλιών τεχνιτών. Πόσο έχετε διεισδύσει στην ελληνική ιστορία με τις δημιουργίες σας;
Ν.Ξ.: Οι φορεσιές των ηρώων μας είναι έκφραση Λαϊκού Πολιτισμού, ο καθρέφτης της ψυχής, η συνέχιση της ζωής του Έθνους μας... Κάθε καλλωπιστικό στοιχείο της φορεσιάς έχει τη δική του συμβολική αξία κι έπρεπε να σεβαστώ την ξεχωριστή κληρονομιά μας. Αυτό προσπάθησα να πετύχω μέσα από τις κούκλες μου,υλοποιώντας έτσι ένα όνειρο ζωής.
Πού έχετε εκθέσει μέχρι σήμερα τις δημιουργίες σας;
Ν.Ξ.: Έχω κάνει προσωπικές εκθέσεις δύο και τρεις φορές το χρόνο, κάθε φορά με διαφορετικό θέμα από το 2012 έως σήμερα, με τοπικές φορεσιές, άλλες ηρώων του ‘21, του Μακεδονικού αγώνα, για τη Μικρασιατική καταστροφή, Ποντιακές, Θράκης, Κρητικές κ.ά. Εκθέσεις μου παρουσιάστηκαν και στη Θεσσαλονίκη,στην Πτολεμαΐδα,στο 54ο Συνέδριο των Λάιονς στην Παραλία Κατερίνης, για δεύτερη φορά στην Ηρωική Νάουσα και ακολουθούν οι το Λιτόχωρο και ο Δήμος Σαλαμίνας.
Ποια είναι η γνώμη των παιδιών και, γενικά, των νέων ανθρώπων για τα έργα σας;
Ν.Ξ.: Το συγκινητικό με τα παιδιά, είναι η αναγνώριση των ηρώων, η συμμετοχή τους στην ξενάγηση κι η δίψα τους να μάθουν για τους ήρωές μας μέσα από τις κούκλες. Τα έργα μου αγαπήθηκαν από μικρούς και μεγάλους κι αυτό μου δίνει δύναμη κι ελπίδα για να συνεχίσω. Κάθε χρόνο πλαισιώνουν την έκθεσή μου όλο και περισσότεροι ήρωες και σε κάποια από τις ξεναγήσεις μου σε σχολεία της πόλης μου Κατερίνης, ένας μαθητής Β’ τάξης Δημοτικού, παρατήρησε ότι από την έκθεση απουσιάζουν δικοί μας ήρωες και του απάντησα ότι όλοι αυτοί είναι δικοί μας. Τότε αυτός επέμεινε λέγοντάς μου ότι έλειπαν οι τοπικοί ήρωες του ‘21. Κινητοποιήθηκα και στις τρεις τελευταίες εκθέσεις μου για το ‘21, περιλαμβάνονται και τοπικοί ήρωες, όπως οι Λαζαίοι, οι δικοί μας «Σταυραετοί» του Ολύμπου κ.ά.
Πείτε μας λίγα λόγια για τις δημιουργίες σας, που αφορούν τη Νάουσα.
Ν.Ξ.: Μετά από την πρώτη μου έκθεση στην Ηρωική Νάουσα, καλεσμένη της ομάδας Ποιητών Κ. Μακεδονίας «η ποίηση ταξιδεύει», σε παρουσίαση ανθολογίας της με τίτλο «η ποίηση ταξιδεύει στο 1821», εξέθεσα μερικούς από τους ήρωες του ‘21. Αμέσως μετά αποδέχθηκα με χαρά την πρόσκληση του Δήμου της Ηρωικής Νάουσας διά της Αντιδημάρχου κας. Δώρας Μπαλτατζίδου, προκειμένου να εκθέσω τους ήρωές μου, πλαισιωμένους από τον τοπικό Ναουσαίο ήρωα Τάσο Καρατάσο και τις ηρωίδες γυναίκες της Νάουσας στο βράχο του Μνημείου Θυσίας στην Αράπιτσα. Μελετώντας ευλαβικά το βιβλίο της Ευγενίας Ζάλιου, δώρο της οικογένειας Κώστα και Μαρίας Κολτσάκη, καθώς και παρατηρώντας η ίδια τη Ναουσαίικη παραδοσιακή φορεσιά της αγαπημένης φίλης κι επιμελήτριας της έκθεσής μου, αρχιτεκτόνισσας Κλειώς Δημάση, κληροδοτημένης από την μακαριστή προγιαγιά της, δημιούργησα το σύμπλεγμα των Ηρωίδων, ενώ τοποθέτησα τον Καρατάσο στο άλογο, δίπλα στον συναγωνιστή του και δικό μας τοπικό ήρωα Λάζο Λιόλιο. Φέρνοντας σε πέρας αυτό μου το εγχείρημα, νιώθω τιμή και ικανοποίηση και με τη βοήθεια του Θεού προχωρώ με νέους στόχους στο επόμενο ταξίδι μου.
Κυρία Δημάση, έχετε επιμεληθεί την έκθεση που φιλοξενείται στη Νάουσα. Η αρχιτεκτονική συνυπάρχει στα έργα των καλλιτεχνών. Ποια είναι η καλλιτεχνική επιδίωξη μιας αρχιτέκτονα μηχανικού σ’ αυτήν την συνεργασία με τις κυρίες Νίτσα και Λίζα Ξανθοπούλου;
Κ.Δ.: Κι εγώ με τη σειρά μου ευχαριστώ θερμά το inaoussa για την φιλοξενία. Κατ’ αρχήν να διευκρινίσουμε ότι η Αρχιτεκτονική είναι Τέχνη και μάλιστα κοινωνική και κάθε μορφή της είναι συνυφασμένη με τον Πολιτισμό... Είναι κι Επιστήμη.. Ο Frank Lloyd Wright προκειμένου να περιγράψει άψογα την Αρχιτεκτονική, συνδυάζει τις λέξεις Επιστήμη και Τέχνη, αφού όπως δηλώνει είναι αλληλένδετες... σχετικά δε με την Αρχιτεκτονική κατά τον ίδιο, αυτή είναι ο Θρίαμβος της ανθρώπινης φαντασίας πάνω στα υλικά, στις μεθόδους και στους ανθρώπους. Σίγουρα το γεγονός του ότι η φιλία μου με την αγαπημένη Νίτσα Ξανθοπούλου και την κόρη της Λίζα είναι δεδομένη, ήταν ένας από τους παράγοντες να αναλάβω το στήσιμο αυτής της υπέροχης έκθεσης, όχι όμως και το κίνητρο. Αυτό που με συγκίνησε σαν Αρχιτέκτονα και σαν άνθρωπο, ήταν εκτός της φιλότιμης δουλειάς της και του καταπληκτικού ταλέντου της, η προσέγγιση με σεβασμό κι ευαισθησία στην Παράδοση. Έτσι όλες οι δυσκολίες και το χάος του τόσο σύντομου, σχεδόν ανύπαρκτου χρονικού διαστήματος, έγιναν πρόκληση και συνάμα στοίχημα με τον εαυτό μου, προκειμένου να ‘βλεπα την ευχαρίστηση πρώτιστα στο βλέμμα της φίλης μου και Δημιουργού και μετέπειτα σε αυτά των επισκεπτών. Επιδίωξα έτσι εστιάζοντας στην προοπτική, στο πώς δηλαδή θα’ πρεπε να παρουσιάσω αυτά τα υπέροχα εκθέματα στο χώρο και ανάλογα με την τοποθέτησή τους, να τονίσω την αίσθηση του βάθους τους σ’ αυτόν. Επιλέγοντας λοιπόν τα σημεία φυγής στον ιστορικό αυτό χώρο, τοποθέτησα με γεωγραφική κατανομή τις υπέροχες χειροποίητες κούκλες των Ηρώων με τις παραδοσιακές φορεσιές τους ανισοεπίπεδα σε stands, προβάλλοντας την πρέπουσα σπουδαιότητά τους, κρατώντας πάντα τον έλεγχο του χώρου. Από την επιλογή των βαθυκόκκινων ριχταριών σ’ όλα τα stands να θυμίζουν το αίμα και τις θυσίες των Ηρώων, στο μοναδικό με κατάλευκο ριχτάρι stand, αυτό της Ελευθερίας με την «Ελλάδα» του Delacroix και τον περήφανο Εύζωνα, ενώ ψηλά ανεβασμένες, τυλιγμένες στις κατάλευκες γάζες - σάβανα, στέκονται αγέρωχα οι ασώματες φορεσιές από τη Μακεδονία στην Ήπειρο, τον Πόντο και στη Μικρά Ασία, να θυμίζουν άυλες ψυχές στα ουράνια, έχοντας ως βασική μου επιθυμία την απεικόνιση, τη δημιουργία της Μετάβασης από τη Γη και το Θάνατο, στα Ουράνια και την Ανάσταση. Άλλωστε όπως είπε κάποτε κι η αγαπημένη μου Ζάχα Χαντίντ, «αυτός που ονειρεύεται μπορεί να σχεδιάσει τα πάντα». Καταλήγοντας, στο πλέον εμβληματικό σημείο του χώρου ο ιερός βράχος, μικρογραφία του Μνημείου Θυσίας όλων αυτών των γυναικών, που το υψηλό αίσθημα αυτοθυσίας τους τις έριξε στα αφρισμένα νερά της Αράπιτσας. Έτσι, κατά κάποιο τρόπο θέλησα κι εγώ να τιμήσω την Ηρωική Νάουσα, πόλη που με συνδέουν δεσμοί αίματος, μιας και η πρόσφατα απελθούσα μητέρα μου ήταν η Νάουσαία Μαίρη Κασάπη του Θεολόγη και της Ευγενίας.
