Ένας βασικός τομέας ενασχόλησης της εργοθεραπείας είναι οι Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής (ΔΚΖ).
Είναι σημαντικό ένα παιδί να μπορεί να εξυπηρετήσει και να φροντίσει τον εαυτό του, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες που εμφανίζει. Μέσα από την εμπλοκή ενός παιδιού στις ΔΚΖ, αυξάνεται η αυτονομία και η ανεξαρτησία του, βελτιώνει τη σωματογνωσία του, ενώ ταυτόχρονα αποκτά βασικές δεξιότητες, όπως αυτές της αδρής και λεπτής κίνησης, της μνήμης, της συγκέντρωσης προσοχής και της μίμησης.
Οι ΔΚΖ χωρίζονται στις εξής κατηγορίες:
Μπάνιο-ντους: κατά τη διάρκεια του οποίου, το παιδί είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει σχετικά προϊόντα λουσίματος, μπορεί να πλυθεί και να ξεπλυθεί, όπως και να στεγνώσει τα μέρη του σώματός του.
Τουαλέτα- υγιεινή τουαλέτας: το παιδί μπορεί να χρησιμοποιήσει τα είδη τουαλέτας και να διαχειρίζεται τα ρούχα του. Θεωρείται εξίσου σημαντική η ικανότητα του παιδιού να μετακινηθεί από και προς την τουαλέτα και να διατηρήσει τη θέση του. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει και ο έλεγχος της κύστης και του εντέρου.
Ένδυση: το παιδί είναι σε θέση να επιλέξει τον κατάλληλο ρουχισμό, ο οποίος θα είναι σχετικός με τις καιρικές συνθήκες, καθώς και τις ώρες της ημέρας. Ακόμα, θα πρέπει να παίρνει μόνο του τα ρούχα από τους χώρους αποθήκευσης, να τα κουμπώνει και να τα προσαρμόζει ανάλογα.
Κατάποση-μάσηση: σημαντική διαδικασία αποτελεί η ικανότητα του παιδιού να διατηρεί και να επεξεργάζεται την τροφή στην στοματική του κοιλότητα.
Σίτιση: το παιδί είναι ικανό να τοποθετεί το φαγητό στο πιάτο και με την χρήση των κατάλληλων εξαρτημάτων μεταφέρει την τροφή στο στόμα του. Το ίδιο ισχύει και για τα υγρά στοιχεία.
Λειτουργική κινητικότητα: το παιδί μπορεί να μετακινηθεί από ένα μέρος σε ένα άλλο, όπως για παράδειγμα να μεταφερθεί στο κρεβάτι του, να καθίσει στο αυτοκίνητο κ.α., αλλά και να μεταφέρει αντικείμενα.
Μέριμνα αντικειμένων προσωπικής φροντίδας: απαραίτητη κρίνεται η ικανότητα του παιδιού να καθαρίζει και να συντηρεί αντικείμενα προσωπικής φροντίδας.
Προσωπική υγιεινή και περιποίηση: το παιδί είναι ικανό να περιποιείται τον εαυτό του, να καθαρίζει το σώμα του και να εφαρμόζει είδη κοσμετολογίας.
Ακολουθούν τα τυπικά αναπτυξιακά στάδια για τους παραπάνω τομείς.
Σίτιση:
12-18 μηνών:
Βυθίζει το κουτάλι στην τροφή.
Φέρνει το κουτάλι στο στόμα, όμως έχει ατυχήματα.
Πίνει υγρό από κλειστό κύπελλο.
Αρχίζει να τρώει στερεές τροφές, με την χρήση κουταλιού.
Μασάει καλά.
Σταματάει να χρησιμοποιεί μπουκάλι.
18-24 μηνών:
Πίνει από ανοιχτό κύπελλο.
Φέρνει το κουτάλι στο στόμα, χωρίς να του πέφτει σχεδόν καθόλου τροφή.
Πίνει από καλαμάκι..
Τρώει τροφές κομμένες σε μικρά κομμάτια.
Ξεχωρίζει τις βρώσιμες και μη βρώσιμες τροφές.
2-3 ετών:
Κάνει εξαιρετική χρήση κουταλιού.
Αρχίζει να χρησιμοποιεί πιρούνι.
Εκφράζει τις επιθυμίες του σχετικά με το φαγητό.
3-4 ετών:
Τρώει και πίνει μόνο του.
Κρατάει το πιρούνι ανάμεσα στα δάχτυλα.
Φτιάχνει γάλα με δημητριακά.
4-5 ετών:
Φτιάχνει μόνο του σάντουιτς.
Χρησιμοποιεί μαχαίρι για να αλείψει.
Βοηθάει στο στρώσιμο του τραπεζιού.
Σερβίρεται μόνο του όταν είναι κοντά του η πιατέλα.
Πηγαίνει το πιάτο του στο νεροχύτη.
5-6 ετών:
Κόβει μαλακές τροφές με μαχαίρι.
Ανοίγει μόνο του απλές συσκευασίες.
6-7 ετών:
Χρησιμοποιεί σωστά τα μαχαιροπίρουνα.
Κόβει σκληρές τροφές.
Ανοίγει συσκευασίες φαγητού.
Φτιάχνει τα σνακ του.
Στρώνει και μαζεύει το τραπέζι με εποπτεία.
Τοποθετεί τα πιάτα στο πλυντήριο πιάτων.
Ένδυση-Απόδυση:
12-24 μηνών:
Ενοχλείται αν το εσώρουχό του είναι λερωμένο.
Τραβάει παπούτσια και κάλτσες.
Κατεβάζει φερμουάρ με μεγάλο πιαστράκι.
Βγάζει ξεκουμπωμένο πανωφόρι και παπούτσια με λυμένα κορδόνια.
Βοηθάει στο κατέβασμα παντελονιού.
Βρίσκει μανίκια σε μπλούζα.
2-3 ετών:
Βάζει πανωφόρι με βοήθεια.
Ξεκουμπώνει μεγάλα κουμπιά, λύνει κορδόνια, ανεβοκατεβάζει φερμουάρ που έχει βάλει κάποιος το πιαστράκι.
Κρεμάει το μπουφάν.
Βάζει απλά ρούχα με βοήθεια.
3-4 ετών:
Βγάζει όλα του τα ρούχα.
Ντύνεται με βοήθεια στις μπλούζες, τα κουμπώματα και το μπροστά-πίσω.
Βάζει μόνο του πανωφόρι.
Κατεβάζει φερμουάρ και διαχωρίζει το πιαστράκι.
Βάζει γάντια.
Αρχίζει να κουμπώνει μεγάλα κουμπιά και γενικά τα ρούχα του.
Ανοίγει ζώνη.
Βάζει κάλτσες και παπούτσια.
4-5 ετών:
Ντύνεται και γδύνεται μόνο του, με βοήθεια στο μπροστά-πίσω.
Βάζει μόνο του μπλούζα.
Περνάει κορδόνια σε παπούτσια.
5-6 ετών:
Ντύνεται χωρίς εποπτεία.
Λύνει και δένει κορδόνια.
Διαλέγει τα ρούχα που θα φορέσει, ανάλογα με τον καιρό και την περίσταση.
6-7 ετών:
Κλείνει φερμουάρ πλάτης.
Κουμπώνει κουμπιά πλάτης.
Κουμπώνει το παντελόνι του και μικρά κουμπιά πουκαμίσου.
Αρχίζει να συμμετέχει στην αγορά και επιλογή των ρούχων του.
Υγιεινή:
12-24 μηνών:
Προσπαθεί να πλύνει τα χέρια του και το πρόσωπό του, μιμούμενος τους γονείς, ύστερα από παρότρυνσή τους.
Δείχνει ενδιαφέρον να πλύνει το σώμα του στο μπάνιο.
Σκουπίζει τη μύτη του, αν του δώσουν χαρτομάντηλο.
2-3 ετών:
Σκουπίζει τα χέρια του.
Αρχίζει να πλένει τα δόντια με επίβλεψη.
Μπορεί να πλένει τα χέρια του με σαπούνι και τα μέρη του σώματός του με σφουγγάρι.
3-4 ετών:
Πλένει και σκουπίζει τα χέρια του μόνο του.
Βουρτσίζει τα δόντια του.
Φυσάει τη μύτη του.
4-5 ετών:
Πλένει τα χέρια και το πρόσωπό του.
Κάνει μπάνιο μόνο του.
Συνειδητοποίει πότε πρέπει να φυσήξει και να καθαρίσει τη μύτη του.
5-6 ετών
Θυμάται να βουρτσίζει τα δόντια του μόνο του.
Κατά τη διάρκεια του μπάνιου, χρειάζεται βοήθεια μόνο για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του νερού.
6-7 ετών:
Είναι πλήρως ανεξάρτητο, προκειμένου να περιποιηθεί τον εαυτό του.
Τουαλέτα
12-24 μηνών:
Δυσανασχετεί όταν λερωθεί η πάνα του.
Ασχολείται με την εκπαίδευση της τουαλέτας.
Καταφέρνει να πατήσει το καζανάκι.
2-3 χρονών:
Μπορεί να καθίσει στο γιογιό.
Συχνά αναφέρει την ανάγκη του για τουαλέτα.
Έχει σπάνια ατυχήματα.
Μένει στεγνό τη νύχτα.
3-4 χρονών:
Μπορεί να καθίσει μόνο του στην τουαλέτα.
Ζητάει βοήθεια, μόνο κατά τη διάρκεια του καθαρισμού.
4-5 ετών:
Πλήρως ανεξάρτητο στην τουαλέτα.
Μπορεί να πάρει χαρτί και να σκουπιστεί αρκετά καλά.
5-6 ετών:
Είναι εντελώς ανεξάρτητο σε όλη τη διαδικασία της τουαλέτας.
Αναστασιάδου Δημητρά
ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ S.I.
