Η προσοχή είναι μια ιδιαίτερα πολύπλοκη νοητική διαδικασία, που είναι δύσκολο να περιοριστούμε σε έναν απλό ορισμό.
Για να την απλοποιήσουμε, μπορούμε να πούμε ότι με τον όρο προσοχή, αναφερόμαστε στην ικανότητα του ατόμου να εστιάζει, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, σε ένα ερέθισμα ανάμεσα από ένα σύνολο ερεθισμάτων που φθάνουν ταυτόχρονα στον εγκέφαλο.
Συνδέεται στενά με την αντίληψη, καθώς αντιλαμβανόμαστε μόνο αυτά που προσέχουμε και προσέχουμε αυτά που μπορούμε να αντιληφθούμε. Επίσης, η προσοχή αποτελεί μια κρίσιμη λειτουργία για την επιβίωση και τη μάθηση (μαθαίνω όταν προσέχω), αφού βοηθά στην γρήγορη και εύκολη απόκτηση πληροφοριών, αλλά και την επεξεργασία και ερμηνεία αυτών.
Ανάλογα με την πολυπλοκότητα της προσοχής, συναντάμε τους παρακάτω διαφορετικούς τύπους:
ΕΣΤΙΑΣΜΕΝΗ ΠΡΟΣΟΧΗ: Αναφέρεται στην εγρήγορση, δηλαδή την ικανότητα να απαντάμε σε ένα ερέθισμα.
ΠΑΡΑΤΕΤΑΜΕΝΗ ΠΡΟΣΟΧΗ: Αναφέρεται στη διατήρηση της προσοχής, κατά τη διάρκεια μίας χρονικής περιόδου, το λιγότερο 3 λεπτά. Τον τύπο αυτό τον συναντάμε πιο συχνά με τον όρο ”συγκέντρωση”. Για παράδειγμα, είμαστε συγκεντρωμένοι όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο.
ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΟΧΗ: Μας επιτρέπει να διατηρούμε την προσοχή σε μια εργασία αναστέλλοντας τους περιβαλλοντικούς περισπασμούς, όπως ο θόρυβος του υποβάθρου. Για παράδειγμα, η επιλεκτική προσοχή μας επιτρέπει να διαβάσουμε το βιβλίο, ενώ ακούμε μουσική.
ΕΝΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΗ ΠΡΟΣΟΧΗ: Αναφέρεται στην ψυχική ευελιξία, η οποία μας επιτρέπει να αλλάξουμε την εστίαση μας ομαλά από τη μία εργασία στην άλλη. Για παράδειγμα, καθώς διαβάζουμε, ακούγεται ένα τραγούδι που μας αρέσει. Σταματάμε να διαβάζουμε για μια στιγμή και αρχίζουμε να τραγουδάμε ή να ακούμε αυτό το τραγούδι, όμως γρήγορα μπορούμε να επιστρέψουμε στην ανάγνωση, εκεί όπου είχαμε μείνει.
ΔΙΑΜΟΙΡΑΣΜΕΝΗ ΠΡΟΣΟΧΗ: Αυτός ο τύπος της προσοχής αναφέρεται στη δυνατότητά μας να ανταποκρινόμαστε σε περισσότερες από μία εργασίες ταυτόχρονα. Για παράδειγμα, όταν μιλάμε σε ένα φίλο μας στο τηλέφωνο και παράλληλα βλέπουμε τηλεόραση.
Υπάρχουν, όμως, ορισμένοι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την προσοχή. Αυτοί σχετίζονται με το μέγεθος του ερεθίσματος, την ένταση και την επαναληπτικότητα. Δηλαδή, όταν μεγάλα και έντονα ερεθίσματα τραβούν την προσοχή μας. Επίσης, ένα διαρκώς επαναλαμβανόμενο ερέθισμα γίνεται μονότονο και μας οδηγεί να στραφούμε σε ένα άλλο. Άλλοι παράγοντες αποτελούν το κίνητρο, το ενδιαφέρον και η προσδοκία. Γενικότερα, όσο πιο ισχυρή είναι η προσδοκία ενός ερεθίσματος, τόσο ευκολότερη είναι η αντίληψή του.
Λεμονιά Στοϊδου
